Kapgan Kağan'ın Kırgız Seferi

*Kapgan Yenisey bölgesini işgal etmekte olan Kırgızlara yöneldi;mevsim kış,yol uzun ve meşakkatli idi,fakat bu sefer zorunlu idi,çünkü;Kuvvetli Kırgız kağanı ,Çin hükümdarı ve On-ok kağanı anlaşıp Altay ormanın da buluşup ordularını birleştirmek istediler.


*Kapgan ve Tonyukuk idaresindeki Gök-Türk ordusu ''Kar sökerek'',''Ağaç dallarına tutunarak'',bazen ise atlarını yedeğe alarak yolsuz vadilerden geçtiler.Kögmen dağlarını aşıp Anı ırmağı kıyısında Kırgızları bastırdılar(baskın yaptılar).

*Han'ı telef olan Kırgızlar ülkesi teslim alındı.Sıra 3'lü ittifakın diğer kolu Türgişlere geldi.

Kapgan Kağan'ın Pusuya Düşürülmesi ve Ölümü

*Çin imparatoru Hsüan Tsung,Kapgan Kağan'ı tamamen ortadan kaldırmak ya da eline geçirmek istiyordu.Bu maksatla Gök-Türk ülkesinde üç ayrı bölgede bulunan ve Çin ile daha önce müttefik olan,üstelik çeşitli Çin unvanları da alan Türk boylarının reislerine yeniden unvan ve hediyeler sunuldu.Bu suretle yeniden taltif edilerek,Kapgan'a saldırmak için tahrik ediliyorlardı.Böylece Kapgan'a karşı ihanet cephesi tekrar harekete geçmişti.


*Çin müttefiki Bayırkular isyan edince,Kapgan üzerlerine yürüdü.Tola ırmağı kenarında yapılan savaşta Bayırkular çok ağır bir bozguna uğradılar.Ancak,Kapgan zafer kazanmanın verdiği mağruriyer içerisinde çok az sayıda asker ile geri dönerken Söğüt Ormanında savaş artığı Bayırkuların reisi Chie-chih-lüe'nin ani hücümuna uğrayarak öldürüldü.Her iki yıllıktaki ifadeden anlaşıldığına göre casus olan Çinli Ho Ling-ch'üan,o sırada Bayırkuların yanında bulunuyordu.Bu şahıs Kapgan'ın kesik başını alıp,Çin başkentine götürdü(716 yılı 6. ay).


*24 yıl süren parlak zaferlerle dolu bir kağanlık dönemini çok hazin bir sonla kapayan Kapgan'ın yerine,kendisinin daha evvel Küçük Kağan tayin ettiği oğlu İnel geçti ise de Kutlug'un oğlu Kül Tegin bir ihtilal yaparak,onu ve bütün ailesini ortadan kaldırdı;sorna ağabeyi Bilge Şad'ı(Bilge Kağan) kağan olarak tahta geçirdi.


Kaynak:Prof.Dr.Ahmet Taşağıl/ Göktürkler